Debata w Suchedniowie
„Rola artystów w społecznościach lokalnych”
Na początku października Wiejski Dom Kultury w Mostkach, dzięki Stowarzyszeniu Grupa Inicjatywna Pod Prąd, stał się miejscem wydarzenia, w dzisiejszych czasach unikalnego jak świętokrzyska przyroda – debaty o roli artysty w społeczności lokalnej. Organizatorom udało się zaprosić do wspólnej rozmowy osobowości z gruntu będące indywidualistami i osobowościami niezależnymi, czyli lokalnych artystów, a także przedstawicieli władz miejskich, zamiejscowych specjalistów z dziedziny funkcjonowania miast i sztuki oraz będących podmiotem tej debaty - mieszkańców miasta Suchedniów.
Debatę poprzedziło wydarzenie zatytułowane Suchedniowski Park Artystyczny, w skrócie SPA. Było to wydarzenie składające się w wielu akcji artystycznych, zaistniałych w sobotnie przedpołudnie, na terenie suchedniowskiego parku miejskiego. Miejscowi artyści zaprezentowali szerokie spektrum działań, od malarstwa sztalugowego, rysunku, przez rzeźbę, ceramikę, muzykę na żywo zespołu Loraine, aż do poezji i street artu, który pozostał na parkowych schodach na zawsze. Ideą była prezentacja twórczości artystów oraz czynne uczestnictwo suchedniowian w różnorodnych działaniach artystycznych. Można było spróbować swoich sił w malarstwie, rzeźbie i ceramice itp. Wydarzenie cieszyło się dużym powodzeniem i wysoką frekwencją.
Wieczorną debatę rozpoczęto od zdefiniowania podstawowych pojęć: - Kim jest artysta? Czym jest miasto? Co to jest sztuka? Definicję artysty jako tego kto tworzy dzieło sztuki podała odważnie jedna z najmłodszych uczestniczek debaty 8-letnia Jowita. Jej odpowiedź zachęciła do zabrania głosu innych uczestników. Po charakterystyce idei miasta jako wspólnego miejsca zamieszkania wielu ludzi, co przynosi wiele korzyści, ale i kilka problemów, zabrał głos Burmistrz Suchedniowa, z głosem poparcia dla działań artystycznych w przestrzeni miejskiej. Uznając je za potrzebne i podwyższające standard życia mieszkańców, wyraził uznanie dla artystów i działaczy społecznych animujących SPA. Zadeklarowała również wsparcie dla tego rodzaju działań w przyszłości.
Następnie Miejski Konserwator Zabytków miasta Lublina dr Hubert Mącik wskazał kierunek dla działań artystycznych w mieście, które w jego ocenie powinny wnosić życie społeczności lokalnej pierwiastek pozamaterialny, kierować myśli ku prawdom uniwersalnym, skłaniać do refleksji nad kondycją świata – tego szeroko pojętego, ale i lokalnego. Przestrzegł również przed ryzykiem wprowadzania w tkankę miasta dzieł bazujących na prymitywnej prowokacji i chęci zwrócenia uwagi na siebie za wszelką cenę, ale bez głębszej treści i wartości. W jego ocenie bezwzględnie konieczny jest szacunek do historycznego krajobrazu kulturowego i wprowadzania nowych elementów w zgodzie i powiązaniu z nim. Pozwoli to na zachowanie ładu przestrzennego i harmonii estetycznej miasta.
Historyk sztuki Krzysztof Myśliński zwrócił uwagę na historyczny charakter zabudowy Suchedniowa, w którym zachowało się wiele przykładów tradycyjnych, drewnianych domów mieszkalnych – szerokofrontowych, z dachem naczółkowym i gankiem na osi. W wielu z nich zachowała się charakterystyczna dekoracja snycerska. Przywołał również zagadnienie układu urbanistycznego miasta, które wyrosło jako osada przemysłowa, związana z hutnictwem żelaza, kultywowanym na tym obszarze od pradziejów. Historyk sztuki zauważył również fenomen społeczności, która wyrosła hutniczej tradycji i przechowała specyficzne zjawiska kultury materialnej i niematerialnej. Określił Suchedniów i okolice jako obszar żywej kultury ludowej, artystycznej oraz specyficznej mentalności ludzi, którzy mają potrzebę wyjścia poza realizowanie tylko podstawowych potrzeb bytowych. Genius loci tego miejsca sprawia, że chęć podsycania i wspierania działań artystycznych pada na podatny grunt.
Artyści ludowi – Lucyna i Andrzej Kozłowscy, działający w społeczności lokalnej potwierdzili zaangażowanie i chęć uczestnictwa młodzieży i dorosłych w proponowanych przez nich formach artystycznych – wycinankach i rzeźbie w drewnie. Wskazali na działania z zakresu arteterapii, dla osób z deficytami zdrowotnymi różnego pochodzenia, które sprzyjają powrotowi do społeczeństwa oraz prace manualne sprzyjające rozbudzaniu artystycznemu i wykształcaniu choćby umiejętności deficytowej dziś koncentracji u dzieci i młodzieży.
Uznany na świecie suchedniowski rzeźbiarz ludowy Eugeniusz Zegadło, przedstawił w jaki sposób społeczności lokalne np. we Francji wykorzystują dzieła sztuki do konsolidacji społeczności lokalnej, edukacji o jego historii i budzenia dumy z pochodzenia. Artysta jakiś czas temu wyrzeźbił totemy pamiątkowe, z okazji jubileuszów francuskich miast. Mają one formę słupów, na których artysta umieścił płaskorzeźby ukazujące ich historię. Padła propozycja wykonania niezwykle efektownych, kolorowych totemów dla Suchedniowa i ustawienie ich przy wjazdach do miasta.
Artysta malarz Jarosław Jędrzejski, swoim głosem, położył nacisk na konieczność edukacji artystycznej dzieci i młodzieży, co prowadzi do wykształcenia świadomości estetycznej w społeczeństwie, a ta natomiast jest niezbędna, aby dostrzegać wartość lokalnych zjawisk artystycznych i utrzymać piękno miejscowego krajobrazu. Mówił również, jaką rolę odgrywa poprawność warsztatowa, umiejętność prawidłowego rysunku, właściwego odtwarzania i interpretacji rzeczywistości. Nauka poprzez zabawę pozwala na wykształcenie świadomego estetycznie i artystycznie obywatela miasta.
Kolejny mówca - Jan Anderman - potomek rodziny suchedniowskich fotografów (wnuk Mariana Musiała, syn Hanki Musiałówny), wskazał na rolę fotografa w społeczności lokalnej. Może on, jak w przypadku jego dziadka stać się kronikarzem, obserwatorem i tym, który czyni nieśmiertelnymi jego dawnych mieszkańców, budowle, wydarzenia i zwyczaje. Wystawianie historycznych zdjęć w przestrzeni publicznej prowadzi do integracji społeczności poprzez poznanie własnej historii. Fotografie są pamięcią społeczności lokalnej. Pokazują jej źródła, przywołują obywateli, którzy odeszli, opisują drogę jaką przeszła, prowadzą do ściślejszej identyfikacji z Małą Ojczyzną.
Wielu z uczestników debaty wskazywało na wartość nadrzędną, jaką powinno być zachowanie specyfiki i unikalności lokalnego krajobrazu kulturowego, jednak nie rezygnując z rozwoju i stałego budowania nowych możliwości dla ekspresji lokalnych artystów, działających dla wspólnego dobra społeczności. Priorytetem w działaniach powinno być wykorzystywanie i promowanie lokalnych rodzajów działalności artystycznej – malarstwa, rzeźby w kamieniu i drewnie, wycinanki, muzyki, ale także miejscowych materiałów – drewna, krzemienia pasiastego, granitu, marmuru, wapienia. Unikanie natomiast standardowych, ponadregionalnych rozwiązań, które niechybnie doprowadziłoby do utraty swoistego charakteru Suchedniowa.
Wystąpienie Andrzeja Karpińskiego - Dyrektora Suchedniowskiego Domu Kultury Kuźnica, podkreśliło niezwykle ważną rolę lokalnych domów kultury, które często są jedynymi ośrodkami kultury i sztuki w mniejszych miejscowościach. Zwrócił uwagę na potrzebę zatrudniania profesjonalnych animatorów kultury, którzy znają swój obszar działania i potrafią poprzez umiejętne zarządzanie nim, wspomagać pożądane działania kulturalne, artystyczne i oświatowe. Wspomniał o szerokiej działalności w tej dziedzinie jaką prowadzi jego placówka.
Ilość uczestników debaty, szczególnie mieszkańców miasta, z których nie każdy zabrał głos, ale każdy swoją obecnością potwierdził wagę poruszonego tematu, nastraja optymistycznie na przyszłość i pokazuje potrzebę kontynuowania działań typu SPA w Suchedniowie.
Aby efektywnie wspierać rozwój zjawisk artystycznych w krajobrazie historycznego miasta Suchedniowa, przy zadeklarowanej przychylności mieszkańców, konieczna jest współpraca lokalnych artystów, animatorów kultury, specjalistów od ochrony krajobrazu kulturowego i władz miasta. Biorąc pod uwagę zadeklarowaną chęć współpracy i zaangażowanie uczestników debaty, artystyczna przyszłość Suchedniowa maluje się w jasnych i optymistycznych barwach. Konieczne jest jedynie umiejętne zarządzanie przyszłymi działaniami i wsparcie finansowe predystynowanych do tego instytucji.
Skrót SPA, to poza rozwinięciem nazwy Suchedniowski Park Artystyczny, skrót od łacińskiego zwrotu Sanus per aquam, oznaczającego „zdrowy poprzez wodę”, w wypadku Suchedniowa można, bez wątpienia, rozwinąć go również jako Sanus per artem – zdrowy poprzez sztukę. Prosty wniosek z suchedniowskich wydarzeń jest taki, że ze sztuką w mieście żyje się lepiej – zdrowiej, bardziej świadomie i ciekawiej.
Spisała moderatorka debaty:
Małgorzata Michalska-Nakonieczna
